آزادسازی مدرک به چه معناست؟
آزادسازی مدرک به فرآیندی گفته میشود که طی آن دانشجو پس از پایان تحصیل، دانشنامه اصلی و ریزنمرات قطعی خود را از وضعیت «مسدود» خارج کرده و به صورت رسمی و قابل ترجمه دریافت میکند. تا قبل از آزادسازی، مدارک تنها در قالب «گواهی موقت» معتبرند و امکان ترجمه رسمی یا ارسال آنها برای دانشگاههای خارجی وجود ندارد. این فرآیند بر اساس قوانین وزارت علوم، وزارت بهداشت و سامانه سجاد انجام میشود و برای دانشجویان روزانه، شبانه، پردیس، غیرانتفاعی و دانشگاه آزاد شرایط متفاوتی دارد.
اهمیت آزادسازی زمانی بیشتر مشخص میشود که دانشجو قصد مهاجرت تحصیلی، کاری یا ادامه تحصیل در خارج از کشور داشته باشد. تمام دانشگاهها، سازمانهای ارزشیابی بینالمللی (مثل WES، ECE، IQAS و …) و سفارتها تنها مدارکی را میپذیرند که آزاد شده، مُهر وزارت علوم خورده و قابل ترجمه رسمی باشند. به همین دلیل حتی اگر فرد پذیرش دانشگاه خارجی را دریافت کرده باشد، بدون آزادسازی مدرک امکان تکمیل پرونده و درخواست ویزا را ندارد.
آزادسازی مدرک برای دانشجویان روزانه معمولاً با پرداخت هزینه همراه است، اما روشهای دیگری مانند استفاده از سابقه بیمه یا نامه عدم کاریابی نیز وجود دارد که بسته به شرایط فرد، میتواند هزینهها را کاهش داده یا به صفر برساند. در مقابل، آزادسازی مدرک دانشگاه آزاد معمولاً سادهتر است و پیچیدگی تعهد خدمت را ندارد. در رشتههای علوم پزشکی نیز قوانین خاصی وجود دارد که هزینه و مدت تعهد را بیشتر میکند و دانشجویان این گروه باید توجه ویژه داشته باشند.
چه کسانی باید آزادسازی مدرک انجام دهند؟
آزادسازی مدرک برای همه فارغالتحصیلانی که میخواهند مدرک اصلی و قابل ترجمه داشته باشند ضروری است، اما میزان هزینه، تعهد و نوع فرآیند برای گروههای مختلف متفاوت است. شناخت شرایط خود، قبل از شروع درخواست، باعث میشود مسیر آزادسازی سریعتر و بدون اتلاف وقت طی شود.
دانشجویان دورههای روزانه دانشگاههای دولتی بیشترین الزام را برای آزادسازی دارند، زیرا در زمان تحصیل از آموزش رایگان بهرهمند شدهاند و طبق قانون، مدرک آنها تا زمان بازپرداخت هزینهها یا ارائه سابقه بیمه/عدم کاریابی، در حالت «مسدود» باقی میماند. در مقابل، دانشجویان دورههای شبانه، پردیس خودگردان، غیرانتفاعی و پیام نور معمولاً تعهدی بابت هزینه تحصیل ندارند و فرآیند آزادسازی برای آنها سادهتر و کمهزینهتر است.
برای آزاد سازی مدرک دانشگاه آزاد، شرایط متفاوت است. دانشجوی آزاد معمولاً بدهی آموزشی یا تعهد خدمت ندارد، اما باید تمام بدهیهای مالی دانشگاه (شهریه، پایاننامه، کتابخانه و…) را تسویه کند تا مدرک اصلی صادر شود. سرعت صدور مدرک در این دانشگاه معمولاً بیشتر از دولتی است و فرآیند از طریق سامانه آموزشیار انجام میشود.
در گروههای علوم پزشکی، بهویژه فارغالتحصیلان رشتههای پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی، الزامهای بیشتری وجود دارد. آزاد سازی مدرک پزشکی شامل بررسی وضعیت طرح، تعهدات وزارت بهداشت و گاهی هزینههای بالاتر است. به همین دلیل دانشجویان پزشکی که قصد مهاجرت دارند باید زمانبندی دقیقتری برای آزادسازی در نظر بگیرند.
در نهایت، همه افرادی که قصد مهاجرت، اپلای تحصیلی، ارزشیابی مدرک، یا ورود به بازار کار خارج از ایران را دارند، باید آزادسازی مدرک را انجام دهند؛ زیرا بدون مدرک آزادشده، هیچ دانشگاه خارجی، سازمان ارزشیابی و سفارتی مدارک تحصیلی فرد را نمیپذیرد.
روش های آزادسازی مدرک در سال ۱۴۰۴–۱۴۰۵
آزادسازی مدرک در ایران تنها از سه مسیر رسمی انجام میشود و تمام مراحل آن باید از طریق سامانه سجاد (portal.saorg.ir) ثبت و پیگیری شود. هر فرد بسته به وضعیت تحصیلی، سابقه شغلی و برنامه مهاجرتی خود باید مناسبترین روش را انتخاب کند؛ زیرا انتخاب اشتباه میتواند باعث تأخیر طولانی، پرداخت هزینههای اضافی یا حتی رد درخواست شود. در سال ۱۴۰۴–۱۴۰۵، آخرین قوانین وزارت علوم و وزارت بهداشت نشان میدهد که این سه روش همچنان معتبرترین و قانونیترین مسیرهای آزادسازی هستند:
۱- آزادسازی مدرک با پرداخت هزینه (روش سریع و قطعی)
رایجترین و مطمئنترین شیوه آزادسازی، پرداخت هزینهای است که دانشگاه بهعنوان معادل شهریه تحصیل محاسبه میکند. این هزینه بر اساس موارد زیر تعیین میشود:
- گروه رشته (علوم انسانی، علوم پایه، فنی، هنر، پزشکی و…)
- تعداد نیمسالهای تحصیل
- نوع دانشگاه (دولتی روزانه / پردیس / شبانه / غیرانتفاعی / پیام نور)
- مقطع تحصیلی
- نوع سهمیه
این روش سریعترین مسیر برای آزاد سازی مدرک برای مهاجرت است، زیرا به سابقه بیمه یا ثبت در کاریابی وابسته نیست. دانشجویان روزانه که عجله برای پذیرش یا ویزا دارند معمولاً از این روش استفاده میکنند.
۲- آزادسازی از طریق سابقه بیمه (روش جایگزین پرداخت هزینه)
در این روش، دانشجو با ارائه ۶ ماه تا ۲ سال سابقه بیمه (بسته به مقطع و سال فارغالتحصیلی)، نشان میدهد که پس از تحصیل وارد بازار کار شده و عملاً بخشی از تعهد آموزش رایگان خود را انجام داده است.
اما نکات مهم در این روش:
- سابقه بیمه باید بعد از فارغالتحصیلی باشد.
- بیمه باید واقعی، پیوسته و قابل استعلام باشد.
- این روش برای رشتههای علوم پزشکی محدودتر است.
- اگر سابقه بیمه تأیید شود، هزینه آزادسازی صفر یا بسیار کم میشود.
۳- آزادسازی از طریق نامه عدم کاریابی (روش رایگان اما زمانبر)
در این روش، فارغالتحصیل از اداره کار استان خود نامه عدم کاریابی دریافت میکند که نشان میدهد در مدت زمان تعیینشده فرصت شغلی مرتبط با رشته پیدا نکرده است. با تایید این نامه در سامانه سجاد، هزینه آزادسازی حذف میشود.
شرایط این روش:
- گذشت حداقل ۶ ماه از تاریخ فارغالتحصیلی
- ثبتنام در مراکز کاریابی
- عدم اشتغال رسمی یا بیمهشده
- بررسی و تایید کارشناسی در اداره کار و سپس سامانه سجاد
گرچه این روش رایگان است، اما به دلیل زمانبر بودن، معمولاً برای افرادی مناسب است که فوریت مهاجرتی ندارند.
نکته مهم: این روش برای دانشجویان علوم پزشکی قابل استفاده نیست.
کدام روش برای مهاجرت بهتر است؟
برای افرادی که در مسیر اپلای، اخذ ویزای تحصیلی یا مهاجرت کاری هستند، استفاده ازپرداخت هزینه یا سابقه بیمه معتبر بهترین انتخاب است، زیرا سریعتر، قابل پیشبینیتر، بدون ریسک رد درخواست و مناسب برای زمانبندی و ددلاین دانشگاهها است.
روش عدم کاریابی معمولاً برای مهاجرت توصیه نمیشود مگر اینکه زمان کافی وجود داشته باشد.
هزینه آزادسازی مدرک در ۱۴۰۴-۱۴۰۵
هزینه آزادسازی مدرک در سالهای ۱۴۰۴–۱۴۰۵ بر اساس آخرین اعلام وزارت علوم و بخشنامههای دانشگاهها محاسبه میشود و برای دانشجویان روزانه بیشترین کاربرد را دارد. این هزینه در واقع بازپرداخت بخشی از یارانه آموزشی است که دانشجو در زمان تحصیل دریافت کرده است. مبلغ دقیق، براساس گروه آموزشی، تعداد نیمسالهای تحصیل، سال ورود، مقطع و نوع دانشگاه محاسبه میشود.
دانشجویان دانشگاه آزاد، پیام نور، غیرانتفاعی و پردیس خودگردان معمولاً هزینه آزادسازی نمیپردازند، مگر اینکه بدهی آموزشی یا مالی داشته باشند. اما در دانشگاههای دولتی روزانه، هزینهها بسته به رشته و مقطع میتواند از چند میلیون تا بیش از صد میلیون تومان متغیر باشد، بهویژه در گروه پزشکی.
در ادامه، یک جدول جامع و استاندارد از میانگین هزینه آزادسازی مدرک در سال ۱۴۰۴–۱۴۰۵ ارائه شده است (اعداد حقیقی، براساس بازههای اعلامشده توسط دانشگاههای دولتی تهران، شهید بهشتی، تبریز و شیراز):
| گروه آموزشی | مقطع کارشناسی (میلیون تومان) | مقطع ارشد (میلیون تومان) | مقطع دکتری (میلیون تومان) |
| علوم انسانی | ۱۵ تا ۳۵ | ۲۰ تا ۴۵ | ۳۰ تا ۶۵ |
| علوم پایه | ۳۰ تا ۵۰ | ۴۰ تا ۷۰ | ۵۰ تا ۸۵ |
| فنی و مهندسی | ۴۰ تا ۷۰ | ۶۰ تا ۹۰ | ۸۰ تا ۱۲۰ |
| هنر | ۳۰ تا ۶۰ | ۴۰ تا ۸۰ | ۵۰ تا ۹۰ |
| کشاورزی | ۲۰ تا ۴۰ | ۳۰ تا ۶۰ | ۴۰ تا ۷۵ |
| دندانپزشکی | — | — | ۱۵۰ تا ۲۲۰ |
| پزشکی | — | — | ۱۲۰ تا ۲۰۰ |
| داروسازی | — | — | ۹۰ تا ۱۵۰ |
نکته ۱: هزینه آزادسازی مدرک پزشکی معمولاً بالاترین مقدار را دارد؛ زیرا هزینه سرانه آموزش و زیرساختهای تخصصی این رشته بسیار بالاست.
نکته ۲: دانشگاه آزاد هزینه آزادسازی ندارد اما بدهی مالی، بدهی پایاننامه و بدهی صندوق رفاه باید تسویه شود تا آزاد سازی مدرک دانشگاه آزاد نهایی شود.
نکته ۳: هزینهها بهصورت سالانه مدام افزایش دارند و جدول بالا بازههای واقعی دانشگاهها در ۱۴۰۴–۱۴۰۵ را نشان میدهد.
میانگین زمان صدور مدرک پس از پرداخت هزینه
| مرحله | زمان تقریبی |
| بررسی مدارک و تأیید دانشگاه | ۱۰ تا ۲۰ روز |
| صدور نامه آزادسازی | ۲۰ تا ۳۰ روز |
| صدور دانشنامه اصلی | ۳۰ تا ۶۰ روز |
مراحل آزادسازی مدرک در سامانه سجاد (گامبهگام و ۱۰۰٪ واقعی)
آزادسازی مدرک در ایران فقط از طریق سامانه سجاد انجام میشود و هر مرحله باید دقیق و بدون خطا ثبت شود تا فرآیند آزادسازی بدون برگشت، تأخیر یا ایراد پیش برود. توضیحات زیر، آخرین و دقیقترین مسیر آزادسازی در سال ۱۴۰۴–۱۴۰۵ است که براساس تجربه واقعی دانشجویان و قوانین رسمی وزارت علوم نوشته شده است.
۱- ایجاد حساب کاربری در سامانه سجاد
اولین قدم برای آزادسازی مدرک، ساخت یک حساب کاربری معتبر در سامانه سجاد (portal.saorg.ir) است. پس از ورود به سایت، دانشجو با شماره موبایل و کد ملی ثبتنام میکند و مرحله تأیید هویت را پشت سر میگذارد. اطلاعات واردشده باید کاملاً مطابق کارت ملی باشد، زیرا کوچکترین عدم تطابق—حتی یک حرف یا یک رقم—باعث رد شدن درخواست یا توقف فرآیند در مرحله بررسی میشود. پس از تأیید اولیه، پروفایل کاربری باید کامل شود تا امکان ثبت درخواست آزادسازی فعال شود.
۲- انتخاب سرویس «آزادسازی مدرک» از بخش خدمات آموزشی
پس از تکمیل حساب کاربری، دانشجو از منوی خدمات آموزشی گزینه «آزادسازی دانشنامه / ریزنمرات» را انتخاب میکند. در این مرحله باید مشخص شود که قصد آزادسازی مدرک موقت، دانشنامه اصلی یا ریزنمرات قطعی وجود دارد. همچنین نوع دانشگاه (دولتی، پیامنور، غیرانتفاعی، آزاد و …) نیز تعیین میشود. انتخاب اشتباه در این بخش رایج است و معمولاً باعث برگشت درخواست از سوی دانشگاه میشود، بنابراین باید با دقت کامل انجام شود.
۳- بارگذاری مدارک لازم در سامانه
در این مرحله دانشجو باید تمام مدارک لازم را با کیفیت مناسب و خوانا بارگذاری کند؛ مدارکی مانند کارت ملی، صفحه اول پاسپورت، گواهی موقت یا دانشنامه، ریزنمرات رسمی و مدارک مربوط به روش آزادسازی (نامه عدم کاریابی، سابقه بیمه، رسید پرداخت و…). سامانه سجاد بسیار حساس است و معمولاً مدارک مخدوش، زاویهدار، تار یا ناقص را رد میکند و همین مسئله باعث تأخیر در روند بررسی میشود. فایلها باید واضح، کامل و با حجم استاندارد باشند تا بدون مشکل تأیید شوند.
۴- انتخاب روش آزادسازی (پرداخت هزینه، سابقه بیمه یا عدم کاریابی)
پس از بارگذاری مدارک، دانشجو باید مشخص کند که از کدام روش آزادسازی استفاده میکند. انتخاب روش پرداخت هزینه برای کسانی مناسب است که عجله دارند و میخواهند پرونده سریعتر پیش برود. روش سابقه بیمه زمانی قابل استفاده است که بیمه واقعی و قابل استعلام بعد از فارغالتحصیلی وجود داشته باشد. روش عدم کاریابی نیز رایگان است اما زمان بیشتری میگیرد و برای افرادی مناسب است که عجله برای اپلای یا ویزا ندارند. انتخاب اشتباه این مرحله یکی از دلایل اصلی برگشت درخواست از سوی دانشگاه است.
۵- پرداخت هزینه آزادسازی (در صورت انتخاب روش اول)
اگر روش پرداخت هزینه انتخاب شده باشد، سیستم مبلغ دقیق را محاسبه و فاکتور صادر میکند. پرداخت از طریق درگاه بانکی انجام میشود و پس از پرداخت، رسید باید در سامانه ثبت و ذخیره شود. توصیه اکید این است که رسید پرداخت بهصورت PDF و اسکرینشات نگهداری شود، زیرا در صورت بروز هرگونه خطا، تنها مدرک قابل استناد برای پیگیری است. پس از ثبت رسید، پرونده وارد مرحله بررسی دانشگاه میشود.
۶- بررسی و تأیید درخواست توسط دانشگاه محل تحصیل
در این مرحله، درخواست به واحد آموزش دانشگاه ارسال میشود تا مدارک، هویت، وضعیت تحصیلی و اطلاعات مالی دانشجو بررسی شود. این بخش معمولاً ۱۰ تا ۲۰ روز طول میکشد. اگر مدارک کامل باشد، دانشگاه درخواست را تأیید و به وزارت علوم ارسال میکند؛ اما اگر مغایرت یا نقصی وجود داشته باشد، درخواست برگشت میخورد و باید دوباره اصلاح و ارسال شود. سرعت این مرحله تا حد زیادی به دقت بارگذاری مدارک بستگی دارد.
۷- تأیید نهایی توسط وزارت علوم و صدور نامه آزادسازی
پس از تأیید دانشگاه، پرونده وارد مرحله بررسی نهایی در وزارت علوم میشود. کارشناسان وزارت علوم اطلاعات بارگذاریشده، مدارک و وضعیت تعهدات آموزشی را بررسی میکنند و پس از تأیید، نامه آزادسازی صادر میشود. این مرحله معمولاً ۲۰ تا ۳۰ روز زمان میبرد و نقطه پایان فرآیند اداری محسوب میشود.
۸- صدور دانشنامه اصلی و ریزنمرات قطعی
بعد از صدور نامه آزادسازی، دانشگاه اقدام به چاپ دانشنامه اصلی و ریزنمرات قطعی میکند. بسته به دانشگاه، تحویل مدرک ممکن است حضوری یا از طریق سیستم ارسال مدارک انجام شود. پس از دریافت، دانشجو میتواند مدارک را ترجمه رسمی کرده و برای دانشگاههای خارجی، سازمانهای ارزشیابی و سفارتها ارسال کند. این مرحله معمولاً ۲۰ تا ۶۰ روز زمان میبرد.
مدارک موردنیاز برای آزادسازی مدرک
آزادسازی مدرک در سامانه سجاد تنها زمانی بدون تأخیر پیش میرود که تمام مدارک لازم بهصورت کامل، خوانا و مطابق استاندارد بارگذاری شود. هرگونه نقص یا مغایرت در مدارک باعث برگشت درخواست یا توقف طولانی روند بررسی میشود—اتفاقی که برای دانشجویانی که ددلاین اپلای یا ویزا دارند، بسیار مشکلساز است. مدارک زیر بر اساس آخرین الزامات سامانه سجاد (۱۴۰۴–۱۴۰۵) تنظیم شدهاند:
- کارت ملی و شناسنامه: تصویر واضح کارت ملی برای تطبیق هویت ضروری است. اگر کارت ملی هوشمند ندارید، بارگذاری شناسنامه نیز پیشنهاد میشود تا از بروز خطا جلوگیری شود.
- صفحه اول پاسپورت: برای دانشجویانی که قصد مهاجرت یا اپلای دارند، بارگذاری پاسپورت معتبر باعث تسریع فرآیند و جلوگیری از درخواست مدارک تکمیلی میشود.
- گواهی موقت یا دانشنامه: نسخه قابل ترجمه یا اسکن شده گواهی موقت (برای تازهفارغالتحصیلها) یا دانشنامه اصلی (اگر قبلاً صادر شده باشد). بدون بارگذاری این مدرک، درخواست بررسی نمیشود.
- ریز نمرات رسمی قطعی: ریزنمرات باید دارای مهر و امضای دانشگاه باشد. ریزنمرات ناقص یا تایپشده بدون مهر باعث برگشت درخواست میشود.
- مدرک نشاندهنده شیوه آزادسازی بسته به روش انتخابشده:
- رسید پرداخت هزینه آزادسازی (در روش پرداخت هزینه)
- سابقه بیمه قابل استعلام از سازمان تأمین اجتماعی
- نامه عدم کاریابی صادر شده از اداره کار و تأییدشده در سامانه سجاد
- فرمهای تعهدنامه سامانه سجاد: در برخی دانشگاهها، تعهدنامههای مالی یا آموزشی بهصورت فایل PDF صادر میشود و باید امضا و بارگذاری شوند.
- تسویهحسابهای دانشگاهی (در صورت نیاز): شامل عدم بدهی خوابگاه، عدم بدهی کتابخانه و تسویه صندوق رفاه. تسویهنشدن هرکدام از این بخشها صدور مدرک را متوقف میکند.
آزادسازی مدرک برای مهاجرت و اپلای تحصیلی
آزادسازی مدرک برای افرادی که قصد اپلای تحصیلی، مهاجرت کاری یا ارزیابی مدارک را دارند یک مرحله کاملاً ضروری و غیرقابلجایگزین است. دانشگاههای خارجی، سفارتها و سازمانهای ارزیابی مدارک (مانند WES، ECE، ICAS، IQAS و…)، تنها مدارکی را میپذیرند که آزاد شده، مهر وزارت علوم خورده و قابل ترجمه رسمی باشند. به همین دلیل حتی اگر دانشجو پذیرش دانشگاه خارجی را دریافت کرده باشد، بدون آزادسازی مدرک امکان تکمیل پرونده و درخواست ویزای تحصیلی ندارد.
برای آزاد سازی مدرک برای مهاجرت، روش پرداخت هزینه یا سابقه بیمه معمولاً بهترین گزینه است. روش عدم کاریابی گرچه رایگان است، اما زمانبر بوده و برای کسانی که ددلاین دانشگاه و سفارت دارند توصیه نمیشود. دانشجویانی که قصد مهاجرت به کانادا، استرالیا، آلمان و کشورهای اروپایی دارند باید بدانند که بیشتر سازمانهای بینالمللی تنها نسخه نهایی و قطعی دانشنامه و ریزنمرات آزادشده را قبول میکنند و گواهی موقت تنها در برخی موارد بهصورت موقت پذیرفته میشود.
در مراحل اخذ پذیرش تحصیلی نیز آزادسازی نقش کلیدی دارد. برای ارسال مدارک به دانشگاهها، معمولاً نیاز به ترجمه رسمی تأیید شده با مهر قوه قضاییه و وزارت امور خارجه وجود دارد. این مهرها فقط روی مدارک آزادشده زده میشوند. همچنین دانشجویان پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی باید توجه داشته باشند که آزاد سازی مدرک پزشکی قوانین و هزینههای خاصی دارد و در برخی کشورها مانند کانادا، انگلستان و استرالیا، بدون دانشنامه آزاد و رسمی امکان اقدام برای آزمونهای پزشکی وجود ندارد.
مسیر مهاجرت تحصیلی بدون آزادسازی مدرک عملاً متوقف میشود. به همین دلیل توصیه میشود دانشجویان بلافاصله پس از فارغالتحصیلی یا در زمان برنامهریزی برای اپلای، فرآیند آزادسازی را آغاز کنند تا با محدودیت زمانی و فشار ددلاین مواجه نشوند.
آزادسازی مدرک دانشگاه آزاد
آزادسازی مدرک در دانشگاه آزاد با دانشگاههای دولتی تفاوتهای مهم و بنیادی دارد و معمولاً برای دانشجویان این دانشگاه آسانتر، سریعتر و کمهزینهتر انجام میشود. مهمترین تفاوت این است که دانشگاه آزاد آموزش رایگان ارائه نمیدهد و به همین دلیل دانشجو تعهد خدمت یا بدهی آموزشی مشابه دانشجویان روزانه ندارد. به همین دلیل، برخلاف دانشگاههای دولتی، فرآیند آزاد سازی مدرک دانشگاه آزاد نیازی به پرداخت «هزینه آزادسازی» ندارد و تنها شرط اصلی، تسویهحساب کامل مالی است.
رزرو وقت مشاوره تحصیلی (رایگان)
دانشجویان دانشگاه آزاد برای آزادسازی مدرک باید تمام بدهیهای مالی شامل شهریههای معوق، هزینه پایاننامه، بدهی کتابخانه، صندوق رفاه و سایر موارد را پرداخت کنند. پس از تسویه، دانشگاه آزاد معمولاً دانشنامه را طی بازهای کوتاه (۳ تا ۶ هفته) صادر میکند. این فرآیند بهصورت کامل از طریق سامانه آموزشیار انجام میشود و بارگذاری مدارک نیز در همان سامانه صورت میگیرد.
نکته مهم این است که دانشگاه آزاد برخلاف دانشگاههای دولتی تعهد خدمت، سابقه بیمه یا نامه عدم کاریابی را بهعنوان روش آزادسازی قبول نمیکند، زیرا اساساً چنین الزامی برای دانشجوی آزاد وجود ندارد. تنها در موارد خاص مثل بدهی پایاننامه یا مسائل مالی ممکن است صدور مدرک تا زمان تسویه کامل متوقف شود.
برای دانشجویانی که قصد مهاجرت تحصیلی، کاری یا ارزشیابی مدارک دارند، دریافت دانشنامه دانشگاه آزاد معمولاً سریعتر است. مدارک آزادشده این دانشگاه نیز پس از صدور، قابل ترجمه رسمی، تأیید وزارت علوم و ارسال برای سازمانهای بینالمللی هستند.
با یک ثبتنام، به دنیای اپلای رایگان وصل شو 🎓
در وایز اپلای میتونی بدون پرداخت هزینه اپلیکیشن فی، برای بیش از ۲۰٬۰۰۰ رشتهـگرایش از ۲۵۰ دانشگاه بینالمللی اپلای کنی.
- جستجوی هوشمند بین هزاران برنامه تحصیلی
- پیگیری آنلاین وضعیت اپلای
- صرفهجویی در زمان، هزینه و سردرگمی
مقایسه سه روش اصلی آزادسازی مدرک
سه روش رسمی آزادسازی مدرک یعنی پرداخت هزینه، سابقه بیمه و نامه عدم کاریابی، هرکدام ساختار، سرعت، مزایا و محدودیتهای متفاوتی دارند. انتخاب روش درست کاملاً به شرایط فرد، زمانبندی مهاجرت و وضعیت مالی یا شغلی او بستگی دارد. بسیاری از تأخیرها و مشکلهای دانشجویان دقیقاً بهدلیل انتخاب روش اشتباه رخ میدهد. در ادامه، یک مقایسه کاملاً شفاف و کاربردی ارائه شده تا بتوانید مناسبترین مسیر را انتخاب کنید.
روش پرداخت هزینه سریعترین و مطمئنترین گزینه برای آزادسازی مدرک است، بهخصوص برای کسانی که قصد اپلای یا مهاجرت دارند و باید مدارکشان را در بازه کوتاهی دریافت کنند. این روش نیاز به سابقه بیمه یا حضور در کاریابی ندارد و پس از پرداخت هزینه، پرونده بدون مانع وارد مرحله بررسی دانشگاه میشود. عیب اصلی این روش، هزینه نسبتاً زیاد آن است—بهویژه برای رشتههای فنی و مهندسی و مخصوصاً پزشکی. با این حال، این روش برای افرادی که محدودیت زمانی دارند، بهترین انتخاب است.
روش سابقه بیمه برای افرادی مناسب است که پس از فارغالتحصیلی مشغول کار شدهاند و سابقه بیمه واقعی و قابل استعلام دارند. در این روش، دانشجو نشان میدهد که بخشی از تعهد آموزش رایگان خود را از طریق کارکردن جبران کرده است و بنابراین هزینه آزادسازی کاهش یافته یا صفر میشود. مشکل اصلی این روش محدودیتهای آن است: سابقه بیمه باید بعد از فارغالتحصیلی باشد و حداقل مدت مشخص (معمولاً بین ۶ ماه تا ۲ سال) را پوشش دهد. همچنین برای رشتههای پزشکی، استفاده از سابقه بیمه محدودتر و پیچیدهتر است.
روش نامه عدم کاریابی تنها روش رایگان است اما زمان بیشتری میگیرد و معمولاً مناسب دانشجویانی نیست که قصد مهاجرت سریع دارند. در این روش، فارغالتحصیل باید در کاریابی ثبتنام کند و پس از گذشت چند ماه، نامه رسمی مبنی بر عدماشتغال در رشته مرتبط دریافت کند. این فرآیند ممکن است چند ماه طول بکشد و پس از دریافت نامه نیز نیاز به تأیید وزارت علوم دارد. با وجود رایگان بودن، این روش از نظر سرعت و کارآمدی برای اپلای و مهاجرت توصیه نمیشود.
| روش آزادسازی | هزینه | مدت زمان | مناسب برای مهاجرت؟ | مزایا | محدودیتها |
| پرداخت هزینه | زیاد | سریع (۳ تا ۶ هفته) | ✔ بهترین گزینه | سریع، بدون ریسک، قابل پیشبینی | هزینه بالا |
| سابقه بیمه | کم یا صفر | متوسط (۶ تا ۸ هفته) | ✔ مناسب، اگر سابقه کافی باشد | اقتصادی، قانونی | نیاز به سابقه بیمه واقعی و کافی |
| نامه عدم کاریابی | صفر | زمانبر (۲ تا ۴ ماه) | ✖ مناسب نیست | رایگان | زمانبر، احتمال رد، مناسب نبودن برای مهاجرت |
آزادسازی مدرک پزشکی
آزادسازی مدرک پزشکی با سایر رشتهها تفاوتهای جدی دارد و دانشجویان این گروه بهخصوص پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی، باید از قوانین خاص وزارت بهداشت و تعهدات آموزشی این رشتهها آگاه باشند. دلیل اصلی تفاوت، هزینه بسیار بالای آموزش پزشکی در ایران و نقش بودجه دولتی در تأمین امکانات آموزشی، بیمارستانی و کارورزی است. به همین دلیل، مبلغ آزاد سازی مدرک پزشکی بالاتر از سایر رشتههاست و در سال ۱۴۰۴–۱۴۰۵ نیز این اختلاف همچنان قابلتوجه است.
دانشجویان رشتههای علوم پزشکی در هنگام تحصیل تحت پوشش آموزش یارانهای قرار میگیرند و همین موضوع باعث میشود آزادسازی مدرک آنها تنها از طریق پرداخت هزینه انجام شود و استفاده از روشهایی مانند نامه عدم کاریابی تقریباً امکانپذیر نباشد. در برخی دانشگاهها استفاده از سابقه بیمه نیز محدود بوده و فقط در صورتی پذیرفته میشود که فرد سابقه شغلی مرتبط و قابل استعلام داشته باشد. به همین دلیل، بیشتر دانشجویان متقاضی مهاجرت به خارج از کشور حتی با وجود هزینه بالا، ناچار به انتخاب روش پرداخت هستند.
هزینه آزادسازی مدرک پزشکی در سال ۱۴۰۴–۱۴۰۵ معمولاً بین ۱۲۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان متغیر است و برای دندانپزشکی و داروسازی حتی ممکن است تا ۱۵۰ تا ۲۲۰ میلیون تومان نیز برسد. این هزینه بر اساس تعداد نیمسالهای تحصیلی، سال ورودی، نوع دانشگاه، طرح اجباری و میزان استفاده از امکانات بالینی تعیین میشود. علاوه بر دانشنامه، ریزنمرات رسمی علوم پزشکی نیز تنها پس از آزادسازی کامل قابل ترجمه و ارسال برای دانشگاههای خارجی یا سازمانهای ارزیابی هستند.
دانشجویانی که قصد مهاجرت پزشکی دارند باید توجه کنند که آزادسازی مدرک پزشکی تنها بخشی از مسیر مهاجرت است و پس از آزادسازی، هنوز مراحل مهمی مانند ترجمه رسمی، معادلسازی مدارک (WES، ECFMG، GMC و…) و شرکت در آزمونهای بینالمللی باقی میماند. به همین دلیل توصیه میشود فرآیند آزادسازی با یک برنامهریزی زمانی دقیق آغاز شود تا با ددلاین دانشگاهها یا سفارتها تداخل نداشته باشد.
تفاوت آزادسازی مدرک در وزارت علوم و وزارت بهداشت
روند آزادسازی مدرک در وزارت علوم و وزارت بهداشت در ظاهر مشابه است، اما در عمل تفاوتهای مهمی دارند که اگر از آنها آگاه نباشید، احتمال تأخیر یا برگشت پرونده بسیار بالا میرود. این تفاوتها بهخصوص برای دانشجویانی که قصد مهاجرت تحصیلی، معادلسازی مدارک پزشکی، یا ارسال مدارک برای WES و دانشگاههای خارجی را دارند، اهمیت بیشتری پیدا میکند.
دانشجویان تحت پوشش وزارت علوم معمولاً با فرآیند سریعتر، سامانه سجاد، و قوانین سادهتری مواجهاند. اما دانشجویان رشتههای علوم پزشکی تحت نظر وزارت بهداشت با حساسیت بیشتر، نیاز به تأییدهای مضاعف و محدودیتهای خاصی روبهرو میشوند. برای مثال، آزادسازی مدرک پزشکی یا دندانپزشکی بدون تسویهحساب کامل، ارائه گواهی طرح و تأیید معاونت آموزشی ممکن نیست، در حالی که در وزارت علوم چنین الزامی وجود ندارد. علاوه بر این، وزارت بهداشت برای رشتههای پزشکی و پیراپزشکی تأییدیههای جداگانهای برای ترجمه ارائه میدهد که باعث طولانیتر شدن فرآیند میشود.
| مورد مقایسه | وزارت علوم | وزارت بهداشت |
| سامانه آزادسازی | سامانه سجاد (saorg.ir) | سامانههای دانشگاهی + اداره کل آموزش وزارت بهداشت |
| مدارک موردنیاز | سادهتر: گواهی موقت، ریزنمرات، کارت ملی | پیچیدهتر: گواهی پایان طرح (در رشتههای احیا)، گواهی اشتغال به طرح، عدم تعهد |
| پرداخت هزینه آزادسازی مدرک | بر اساس سال فارغالتحصیلی و نوع دانشگاه | بیشتر برای پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و دورههای بالینی |
| امکان آزادسازی با سابقه بیمه | دارد | ندارد (بهجز برخی رشتههای کارشناسی غیر بالینی) |
| لزوم پایان طرح نیروی انسانی | ندارد | برای پزشکی، دندانپزشکی، داروسازی و پیراپزشکی ضروری است |
| مدت زمان بررسی | معمولاً ۷ تا ۲۱ روز | بین ۳۰ تا ۹۰ روز (برای پزشکی حتی بیشتر) |
| ارسال مستقیم مدارک برای سازمانهای بینالمللی | معمولاً ساده و سریع | اغلب با محدودیت یا نیاز به مراجعه حضوری |
| آزاد سازی مدرک برای مهاجرت | روند سادهتر و سریعتر | محدودیتها بیشتر؛ بدون پایان طرح، مدرک آزاد نمیشود |
| آزاد سازی مدرک دانشگاه آزاد | زیرمجموعه وزارت علوم | زیرمجموعه وزارت بهداشت نیست |
| آزاد سازی مدرک پزشکی | ندارد | فقط در وزارت بهداشت انجام میشود |
